Gerealiseerde projecten: Tentoonstellingen

Foto: kunstwerk Luc Souren (190 spijkerbroeken, 15 x 25 m)

De Boot van Dionysos, 1999 Opdrachtgever: Stichting Beeldenpark Vijversburg Tentoonstelling in het Bos van Ypeij van 26 juni - 19 september 1999 De tentoonstelling stelt taal (poëzie) en kunst in internationaal perspectief centraal. Gekozen is voor een uitwisselingsprogramma in het gebied van de vroegere drie Frieslanden ten tijde van de vroege Middeleeuwen, dat zich uitstrekte langs de Noordzee tussen de Weser en het Zwin. De zee, die in vroegere tijden zo belangrijk was, is ook nude verbindende schakel.

Als thema voor de tentoonstelling gold het gedicht De Boot van Dionysos van Marsman. Voor de andere taalgebieden is gekozen voor het gedicht Le bateau ivre van Arthur Rimbaud waarbij voor Friesland gebruik is gemaakt van een vertaling door Theun de Vries (It dronkene Skip). Voor Duitsland is dus gekozen voor een (Duitse) vertaling van het gedicht van Rimbaud. De vier gedichten zijn in de meertalige catalogus opgenomen.

Uitwerking thema
Op basis van vier gedichten in de talen Duits, Frans, Fries en Nederlands zijn kunstwerken gerealiseerd/geplaatst. De gedichten referen aan de zee, de aloude verbindende schakel tussen de drie Frieslanden. Ieder gedicht heeft voor ieder land voorts een eigen culturele lading. Door de aanwezigheid van Bacchus (Dionysus) en de diverse waterpartijen in het Bos van Ypeij, maar ook door de geografische situering (vgl de vroegere Middelsee) is er een herkenbare relatie tussen thema en park.

Selectie kunstenaars en opzet
Op voordracht van vier musea uit België, Friesland, Nederland, en Duitsland (de drie Frieslanden) zijn de kunstenaars geselecteerd. Voorts is er samengewerkt met het openluchtmuseum/beeldenpark Middelheim in Antwerpen (vlakbij het vroegere Zwin) en met het Neues Museum Wesenburg te Bremen (aan de Weser). In Nederland zijn contacten gelegd met resp. het museum Beelden aan Zee te Scheveningen en met het Fries Museum te Leeuwarden. Drie van deze musea bevinden zich in steden aan riviermonden uitmondend in de zee terwijl het Scheveninger museum rechtstreeks aan zee is gelegen. In Friesland zelf is dan sprake van de ingedijkte Middelsee. Tegelijkertijd hebben de musea een bruikleen voor de tentoonstelling beschikbaar gesteld.

De Griekse god Dionysos (voor de Romeinen: Bacchus) staat vooral bekend als de god van de wijn en de extase. Er zijn talloze mythen over Dionysos bekend, waarvan enkele zijn afgebeeld op Grieks aardewerk. Dionysos is vanouds voor veel kunstenaars een inspiratiebron. De Boot van Dionysos, dat als thema voor de tentoonstelling in het Bos van Ypeij of Park Vijversburg geldt, is een verwijzing naar de zee en naar de poëzie, die het dionysische in de mens oproept. De zee(kust) wordt voor deze internationale tentoonstelling geografisch beperkt tot de Noordzee met het aangrenzende kustgebied van Frisia Magna (Groot Friesland), het vroegere woongebied van de Friezen. De naam van de tentoonstelling refereert aan het gelijknamige gedicht van de honderd jaar geleden geboren H. Marsman (1899-1940). Naast het gedicht van Marsman wordt in het Fries, Frans en Duits een gelijksoortig of vertaald gedicht centraal gesteld, zoals o.m. Le bateau ivre (het dronken schip) van de eveneens jong gestorven dichter Arthur Rimbaud (1854-1891).

De exposerende kunstenaars hebben, geïnspireerd door een gedicht uit hun eigen taalgebied, een kunstwerk voor de tentoonstelling gemaakt of in bruikleen gegeven.

Kunst uit Frisia Magna (Groot Friesland)
De Noordzee heette vroeger Mare frisicum. Groot Friesland vormde in de vroege Middeleeuwen (7e en 8e eeuw) het kustgebied tussen het Sincfal (Zwin) en de Wezer.
Het Bos van Ypeij bevindt zich nabij de plaats waar vroeger de Middelzee diep het land insneed. Antwerpen en Bremen markeren de grens van het kustgebied. In deze steden gevestigde musea, te weten het Openluchtmuseum voor Beeldhouwkunst Middelheim, het Museum voor Hedendaagse Kunst (MUHKA) en het Neues Museum Weserburg werken mee aan De Boot van Dionysos door de selectie van kunstenaars en het in bruikleen geven van kunst. De kunstacademies van Antwerpen en Hamburg hebben getalenteerde jonge kunstenaars voorgedragen.
In Nederland verlenen het Museum Beelden aan Zee te Scheveningen en het Fries Museum te Leeuwarden hun medewerking door het beschikbaar stellen van een bruikleen.

De Boot van Dionysos is de tweede tentoonstelling die door de Stichting Beeldenpark Vijversburg in het Bos van Ypeij wordt georganiseerd. In vervolg op de in 1997 gehouden tentoonstelling Natura Artis Magistra is gekozen voor een tweejaarlijkse opzet.

Voor de tentoonstelling diende niet alleen het gedicht als inspiratiebron. Een aantal kunstenaars levert vanuit de eigen werkwijze en invalshoek een bijdrage aan het thema beeld en taal: Het werk van de onlangs met de Belgische Staatsprijs voor Kunst bekroonde Narcisse Tordoir kenmerkt zich door het gebruik van taal en symbolen. Het eveneens Antwerpse kunstenaarsduo Rombouts/Droste heeft een eigen alfabet ontwikkeld dat de basis vormt voor sculpturen die zich laten lezen als woordbeelden, terwijl de Friese kunstenaar Tjibbe Hooghiemstra werkt met schriftuur in zijn tekeningen en schilderijen. Ook het dubbeltalent Armando (schrijver, beeldend kunstenaar, muzikant, acteur) is vertegenwoordigd op de tentoonstelling. Naast deze kunstenaars die bezig zijn met taal, doen de volgende kunstenaars mee aan De Boot van Dionysos: Duitsland: Volker Lang en Rolf Julius; Friesland/Nederland: het duo Tilly Buij/Gerard Groenewoud, Hanneke Roelofsen, Oene van der Veen, Rob Schreefel en Luc Souren; België: Chantal Chapelle.